کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛
در دی سال ۱۳۴۴ تاسیس و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نظارت آن به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد.
ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در اوقات فراغت، هدف اصلی کانون برشمرده شده است.
ماموریت‌های کانون
- تاسیس مراکز عرضه کتاب و آموزش‌های فرهنگی، هنری و ادبی مخصوص کودکان و نوجوانان در کشور
- تهیه و استفاده از وسایل سمعی و بصری، تدارک وسایل آموزشی، تولید، توزیع، نمایش و فروش فیلم‌های سینمایی و تولید تئاتر مخصوص کودکان و نوجوانان
- کمک به توسعه و ترویج ادبیات کودکان و نوجوانان از طریق تشویق نویسندگان، طراحان، هنرمندان و ناشران و همکاری با آنان
- برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های ادبی، هنری و فرهنگی مخصوص کودکان و نوجوانان
- تولید سرگرمی، اسباب‌بازی، بازی‌های رایانه‌ای، عروسک و ...
- ایجاد واحدهای کتاب‌رسانی سیار برای عرضه کتاب به بچه‌ها در روستاها
- همکاری با موسسه‌های ایرانی و غیرایرانی که با کانون هدف‌های مشترک دارند.
فعالیتهای فرهنگی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- فعالیتهای تولیدی
- فعالیتهای فرهنگی
- فعالیتهای بازرگانی
فعالیتهای فرهنگی:
مجتمع‌ها و مرکز آفرینش‌های فرهنگی: با گسترش فعالیتهای کانون «مجتمع‌های بزرگ فرهنگی و هنری» در بیشتر شهرها راه‌اندازی شد.
معمولاً مجتمع‌ها محل استقرار ستاد اجرایی استان نیز هستند با توجه به امکاناتی مثل سالن‌های آمفی‌تئاتر و کنفرانس، سالن نمایشگاهی برای برگزاری جشنواره‌ها، همایش‌ها، بازارچه کودک، کارگاه‌های هنر خلاق و... این مراکز خدمات متنوعی را در اختیار اعضا، مربیان و کارکنان کانون هر استان قرار می‌دهند.
مراکز فرهنگی‌هنری (کتاب‌خانه‌ها): نخستین کتابخانه کانون در سال ۱۳۴۴ در پارک لاله تهران ایجاد شد. مربیان کانون در این مراکز با ایجاد دسترس آسان به منابع برای مخاطبین علاوه بر امانت دادن کتاب به ارایه بیش از40 فعالیت در سه دسته فعالیتهای فرهنگی، هنری، ادبی می‌پردازند.
کتابخوانی، شعر‌خوانی، قصه‌گویی،نمایش‌عروسکی، سرود، پخش فیلم،تهیه روزنامه‌دیواری، نقاشی، سفالگری، تکه چسبانی،گفتگو‌های آزاد ومعرفی‌ها(شخصیت، سرزمین، مشاغل) ... از آن جمله است..
مراکز فرهنگی به اجرای فعالیتهای مناسب برای گروه سنی 6-18 سال تحت عنوان مخاطبان کودک و نوجوان می‌پردازند.
مراکز ثابت فرهنگی‌هنری: در این مراکز علاوه بر ارائه خدمات کتابداری مانند فراهم سازی امکان مطالعه و امانت کتاب، فعالیتهای جانبی فرهنگی، هنری و ادبی نیز به کودکان و نوجوانان 6-18 ساله ارائه می‌شود.
کتابخانه‌های فراگیر: با تغییر کاربری برخی مراکز کانون، امکان حضور بچه‌های نابینا، کم‌بینا، ناشنوا، کم‌شنوا و دارای نیازهای ویژه در کنار دیگر اعضا کانون فراهم شده است این مراکز با عنوان مرکز «فراگیر» فعالیت می‌کنند.
مراکز فرهنگی سیار روستایی و شهری: مراکزی هستند که در آن مربی با یک دستگاه خودرو و کتاب و امکانات فرهنگی مربوط، به مناطق روستایی و در شهرها به مناطق کم برخوردار مراجعه می‌کند.
مراکز فرهنگی پستی: یکی دیگر از خدمات این سازمان است که در آن طرح امانت کتاب از طریق پست توسط مربیان کتابخانه پستی در کشور انجام می‌شود. این مربیان علاوه بر ارسال کتاب پاسخگوی پرسش‌های فرهنگی، علمی، ادبی و... بچه‌ها نیز هستند.
موزه موزه ملی هنر و ادبیات کودک: موزه کودک کانون در سال ۱۳۷۹ در مساحتی به وسعت ۵۰۰ مترمربع تأسیس شد و در سال 1398با عنوان «موزه ملی هنر و ادبیات کودک» به ثبت میراث فرهنگی رسید. هدف اصلی و مأموریت موزه کانون، صیانت از آثار و منابع حاصل از فرایند تولید محتوا و محصولات فرهنگی (اعم از کتاب، فیلم، بازی، سرگرمی، تئاتر و...) بوده است. این تلاش منجر به گردآوری گنجینه‌ای ارزشمند و گران‌بها در حوزه تصویرگری، منابع صوتی و تصویری، پوستر، کتاب، ماکت، عروسک، نشان و تندیس، تجهیزات کاربردی و اسناد و مدارک سازمانی شده است.
مرکزتجربیات هنری و ایده‌های نو: دستیابی به شیوه‌های تازه هنری در فعالیت‌ها و نمونه‌سازی از تولیدات در چهارچوب اهداف و برنامه‌های کانون نیز توسط این مرکز انجام می‌شود.
کتابخانه مرجع: کتابخانه مرجع کانون مهمترین کتابخانه تخصصی در حوزه «تعلیم و تربیت»، «هنر»، «ادبیات کودک» کشور است که دارای برگزیده ارزشمندی از «کتاب‌ها» و «نشریه‌های ویژه کودک و نوجوان» به ۲۵ زبان زنده دنیا است.
کانون زبان ایران: مهمترین و گسترده‌ترین فعالیت آموزشی کانون برای مخاطبان، در کانون زبان صورت می‌گیرد. کانون زبان ایران (انجمن فرهنگی ایران و آمریکای سابق) از سال ۱۳۰۴ در تهران آغاز به کار کرده است و پس از انقلاب اسلامی و از سال ۱۳۵۸ این نهاد آموزشی زیر نظر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به فعالیت خود با هدف آموزش زبانهای خارجی ادامه داد.
حدود یک میلیون نفر کودک، نوجوان و بزرگسال در سراسر کشور مشغول فراگیری زبانهای انگلیسی، عربی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی،چینی،روسی،ترکی استامبولی، اسپانیایی و فارسی هستند.
این در حالی است که تمامی فعالیتهای عنوان شده از پشتوانه پژوهشی گسترده‌ای برخوردار است که این مهم در بخش پژوهش کانون صورت می‌پذیرد. تحقیقات و پژوهش در حوزه تولیدات و فعالیتهای کانون و آموزش و تربیت کادر متخصص و به روز نگه‌داشتن مربیان، کارشناسان و مدیران برای عرضه خدمات بهتر، بخشی از وظایف واحد پژوهش است.
فعالیتهای تولیدی:
کانون در عرصه تولید محتوای مناسب برای کودک ونوجوان در عرصه‌های مختلف فعالیت می‌کند:
انتشار کتاب، تولید هزاران دقیقه فیلم‌های کوتاه، بلند، زنده، مستند و پویانمایی، تولید ده‌ها عنوان نوار‌موسیقی، نمایش‌عروسکی، سرگرمی‌های‌سازنده و اسباب‌بازی و نرمافزارهای آموزشی رایانه‌ای از آن جمله به شمار می‌روند.
انتشارات:انتشارات کانون در بیش از50 سال فعالیت خود 2896 عنوان کتاب تا سال1401 به زبانهای مختلف، کتاب، کتاب فیلم،گویا، الکترونیک، به خط بریل، مجموعه های مذهبی،تاریخی ، ادبی و ...و نشریه منتشر کرده است. تولید سه مجموعه از دفاتر ایرانی، اسلامی از دیگر فعالیت های است که در چند سال اخیر انجام شده و تاکنون بیش از 150 عنوان نوشت افزار وارد بازار نشر شده است.
انتشارات کانون طی سال‌ها فعالیت خود در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی موفق به کسب جایزه‌های فراوان در نمایشگاه‌های کتاب در یونسکو، بولونیا، براتیسلاوا و جایزه دوسالانه تصویرگری کتاب ژاپن (نوما)، درج نام کتاب‌های کانون در فهرست کتاب‌های منتخب دفتر بین‌المللی کتاب برای کودکان (IBBY) و کتابخانه مونیخ، و رتبه‌هایی مانند معرفی دوازده دوره به عنوان ناشر برتر سال در نمایشگاه‌بین‌المللی کتاب تهران، کتاب سال جمهوری اسلامی و... شده است.
سینمایی: امور سینمایی کانون در سال ۱۳۴۸ بنیان نهاده شد و تاکنون 454 فیلم و پویانمایی در کانون ساخته شده است. این مرکز علاوه بر تولید فیلم‌های کوتاه، نیمه‌بلند، بلند و پویانمایی(انیمیشن)، بررسی فیلم‌نامه‌های ارایه شده و گزینش آثار برتر را برای ساخت برعهده دارد.
شمار زیادی از جوایز و بخش قابل توجهی از موفقیت‌های کانون در عرصه‌های ملی و بین‌المللی نیز مدیون فعالیتهای امور سینمایی است، نامزدی اسکار بهترین فیلم خارجی برای فیلم «بچه‌های آسمان»، دریافت جایزه کن کودکان برای فیلم پویانمایی «بهادر» و دریافت ۱۶ جایزه بین‌المللی برای فیلم پویانمایی «شنگول و منگول» از آن جمله است.
تولید موسیقی: برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان از دیگر فعالیت های تولیدی در طول سال‌ها فعالیت کانون است.
مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی: مرکز تئاتر و تئاتر عروسکی کانون از سال ۱۳۵۰ آغاز به کار کرد و با استفاده از شیوه‌های عروسکی، صحنه و ترکیبی به تولید آثار نمایشی برای کودکان و نوجوانان می‌پردازد.اجرای تئاتر در مناطق روستایی و محروم بر روی از فعالیتهای قابل توجه و شاخص این مرکز از بدو تاسیس است تا امکان تماشای تئاتر برای کودکان و نوجوانان در مناطق مختلف کشور فراهم شود. تاکنون نزدیک به 281 عنوان تئاتر برای آنان تولید شده است.
تریلی تئاتر سیار کانون(تماشاخانه سیار): یک سالن نمایش سیار است که روستا به روستا به مناطق محروم سراسر کشور می‌رود و با هنرمندان و گروه‌های تئاتری مختلف در روستاهای مختلف نمایش اجرا می‌کند.
تماشاخانه‌های سیار جدید کانون تنها یک صحنه برای اجرای تئاتر کودک و نوجوان نیست بلکه با استفاده از امکانات نوین صدا و تصویر و تلویزیون شهری، امکان نمایش فیلم برای کودکان و نوجوانان و... را نیز فراهم کرده است.
سرگرمی‌های سازنده: مرکز سرگرمی‌های سازنده در سال ۱۳۶۱ برای طراحی و تولید سرگرمی‌های فکری، هنری و فرهنگی در کانون تاسیس شد. طراحی، ساخت و تولید انواع اسباب‌بازی، سرگرمی، نرمافزارهای آموزشی و بازی‌های رایانه‌ای، سه نسل از عروسک‌های دارا و سارا و عروسک های آیینی در فعالیتهای این مرکز دیده می‌شود. برخی از بازی‌های رایانه ای کانون در جشنواره های مختلف موفق به کسب جایزه شده‌اند.
فعالیتهای بازرگانی:
کانون با راه اندازی فروشگاها و نمایندگی‌های فروش محصولات در شهرهای مختلف، تولیدات خود را شامل کتاب، اسباب‌بازی، بازی‌های رایانه‌ای، آثارسینمایی، لوازم‌التحریر و... به مخاطبان عرضه می‌کند.
اعطای نمایندگی به صاحبان مراکز عرضه محصولات فرهنگی مرتبط با کودکان و نوجوانان، همکاری با ناشران و تولیدکنندگان غیرکانونی برای فروش تولیدات آنان در فروشگاه‌های کانون و شرکت در نمایشگاه‌های ملی و بین المللی بخشی دیگر از فعالیتهای کانون است.
کودکان و نوجوانان، سازمان‌ها و مراکز مختلف از طریق ساز و کار اشتراک و بدون مراجعه حضوری به فروشگاه‌ها، از کتاب‌های کانون براساس گروه‌های سنی مورد نیاز استفاده می‌کنند.
جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های کانون: برپایی جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و برنامه‌های کانونی، ملی و بین‌المللی از مهمترین فعالیتهای کانون است که همه ساله پذیرای میلیون‌ها کودک و نوجوان، فعالان عرصه‌های فرهنگ، هنر و ادب و عموم مردم در سراسر کشور است.
- برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی پویانمایی تهران
- برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی قصه‌گویی
- مهرواره‌های فرهنگی، ادبی، هنری مثل؛ مهرواره شعر، داستان، عکاسی، سرود، بازی و
«مهرواره واژه‌ای است که کانون پرورش فکری برای عنوان برخی از رویدادهای غیررقابتی ویژه کودکان و نوجوانان انتخاب کرده است.
- نمایشگاه و مسابقه بین المللی نقاشی کودکان تهران، جشنواره‌ها و برنامه‌های ملی دهه فجر، روز و هفته ملی کودک، جشنواره مطبوعات، کتاب، عکس، جشنواره و نمایشگاه اسباب‌بازی، و جشنواره های کانونی همانند نمایش عروسکی،جشنواره فیلم قاصدک، پژوهش و... از جمله این برنامه‌ها است .
فعالیتهای بین‌المللی کانون: مجامع بین المللی که تحت نظارت کانون است.
«استیژ»؛ کانون نماینده سازمان بین المللی اسیتژ( ASSITEJ) در ایران است.
«سیفژ»؛ کانون نماینده سازمان بین‌المللی فیلم برای کودکان و نوجوانان (cifej) در ایران است.
ارسال تولیدات کانون برای شرکت در مسابقه‌ها و فستیوال‌های خارجی
جایزه کتاب ماه و سال: کانون با هدف کمک به ارتقای کیفیت آثار و معرفی کتاب‌های مناسب مخاطبان کودک و نوجوان و حمایت از پدیدآورندگان این حوزه به کتاب‌های برگزیده ی ماه و سال جایزه اهدا می‌کند. این جوایز شامل مرغک سیمین(کتاب های برگزیده ی ماه) و مرغک زرین ( کتاب های برگزیده ی سال) است.